Vạch kẻ đường là gì? Phân loại, ý nghĩa và quy định mới nhất

Vạch kẻ đường là một trong những tín hiệu giao thông cơ bản, có vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn, điều tiết phương tiện và đảm bảo an toàn giao thông. Tuy nhiên, không ít người tham gia giao thông vẫn chưa hiểu đúng ý nghĩa và hiệu lực pháp lý của từng loại vạch, dẫn đến những vi phạm đáng tiếc.

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ khái niệm, phân loại và ý nghĩa các loại vạch kẻ đường theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 41:2024/BGTVT.

1. Ý nghĩa và chức năng các loại vạch kẻ đường

Vạch kẻ đường không chỉ là dấu hiệu sơn trên mặt đường mà còn là “ngôn ngữ điều khiển giao thông”. Mỗi loại vạch đều có ý nghĩa và hiệu lực riêng, giúp người lái xác định phần đường, làn đường, hướng đi và vùng cấm di chuyển. Việc hiểu đúng các loại vạch giúp tài xế lái xe an toàn và tránh bị xử phạt oan.

Vạch phân chia hai chiều xe chạy (vạch vàng)

• Vạch đơn nét đứt màu vàng:
  • Dùng để phân chia hai chiều xe giao thông ngược nhau.
  • Người điều khiển được phép vượt hoặc cắt qua vạch khi đủ tầm nhìn, đảm bảo an toàn và không có biển cấm vượt.
• Vạch đơn nét liền màu vàng:
  • Có tác dụng ngăn cách hai chiều giao thông, cấm vượt, cấm đè vạch trong mọi trường hợp thông thường.
  • Lưu ý: Chỉ xe ưu tiên hoặc trường hợp khẩn cấp mới được phép đè vạch theo luật định.
• Vạch kép vàng (nét liền hoặc kết hợp giữa nét liền và nét đứt):
  • Thường dùng trên đường hai chiều nhiều làn xe, quốc lộ hoặc cao tốc.
  • Nếu hai vạch đều liền, cả hai chiều đều cấm vượt.
  • Nếu một vạch liền một vạch đứt, bên vạch đứt được phép vượt khi an toàn, bên vạch liền không được chuyển làn, vượt hoặc lấn làn..

Vạch phân chia làn cùng chiều (vạch trắng)

• Vạch đơn nét đứt màu trắng:
  • Dùng để phân chia các làn xe giao thông cùng chiều.
  • Người điều khiển được phép chuyển làn, nhưng phải bật đèn tín hiệu rẽ và quan sát kỹ trước khi chuyển làn.
• Vạch đơn nét liền màu trắng:
  • Dùng để phân định làn đường cùng chiều tại khu vực nguy hiểm, gần nút giao hoặc đoạn đường cần kiểm soát hướng đi.
  • Xe không được phép đè hoặc cắt qua vạch.
• Vạch kép:
  • Là dạng vạch kết hợp giữa liền và đứt, giúp điều tiết luồng phương tiện di chuyển ổn định và an toàn hơn.
  • Phía vạch đứt được phép chuyển làn, phía vạch liền không được chuyển làn.

Vạch kênh hóa dòng xe hay còn gọi là vạch xương cá

• Là loại vạch gạch chéo hình “xương cá”, dùng để hướng dẫn và tách luồng xe, đồng thời phân chia khu vực không được phép chạy hoặc dừng.
• Thường thấy tại đầu dải phân cách, khu vực nhập làn, tách làn hoặc nơi các luồng giao thông giao nhau.
• Người lái xe không được lưu thông, dừng hoặc đỗ trên vạch này.

Vạch hướng rẽ và vạch chỉ dẫn tại nút giao

• Là những mũi tên chỉ hướng được sơn trên mặt đường, báo hiệu người lái nhận biết làn nào rẽ trái, rẽ phải hoặc đi thẳng.
• Thường thấy ở ngã ba, ngã tư, khu vực phân làn trước đèn tín hiệu để tránh tình trạng xe cắt ngang dòng phương tiện khác.
• Người điều khiển cần quan sát và di chuyển theo mũi tên hướng dẫn, đặc biệt trước khi đến vạch dừng hoặc đèn tín hiệu.

Vạch mép đường

• Dùng để xác định ranh giới giữa phần đường xe chạy và lề đường hoặc khu vực không dành cho xe cơ giới.
• Người lái có thể đè nhẹ qua vạch trong tình huống cần thiết, chẳng hạn tránh xe khác hoặc dừng khẩn cấp.
• Tuy nhiên, nếu đi quá lâu bên trong phạm vi vạch, tài xế có thể bị xử phạt lỗi “đi không đúng phần đường quy định” theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP.

2. Quy định xử phạt liên quan đến lỗi không tuân thủ vạch kẻ đường

Các lỗi vi phạm liên quan đến vạch kẻ đường gồm lấn làn, đè vạch liền, chạy quá vạch dừng hoặc đi sai làn; theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP, mức phạt từ năm 2025 là 400.000 – 600.000 đồng với ô tô và 200.000 – 400.000 đồng với xe máy, nếu gây tai nạn sẽ bị tăng mức phạt và trừ điểm giấy phép lái xe.

Các hành vi vi phạm vạch kẻ đường phổ biến 

• Lấn làn, đè vạch liền: phương tiện đè lên vạch kẻ đường liền, lấn làn hoặc chuyển làn ở các đoạn đường có vạch liền.
• Chạy hoặc dừng xe quá vạch dừng khi không được phép:
  • Là hành vi dừng, đỗ hoặc cho xe vượt quá vạch dừng tại ngã ba, ngã tư hoặc khu vực có đèn tín hiệu giao thông.
• Không tuân theo vạch cảnh báo, vạch giảm tốc độ: Lái xe không chú ý đến các vạch báo hiệu trên mặt đường có tác dụng cảnh báo hoặc giảm tốc độ. 

Mức xử phạt năm 2025 (theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP)

• Xe ô tô: Phạt tiền từ 400.000 - 600.000 VNĐ.
• Xe mô tô, xe gắn máy: Phạt tiền từ 200.000 - 400.000 VNĐ.

Khi vi phạm gây tai nạn

• Xe ô tô: Phạt tiền từ 20.000.000 - 22.000.000 VNĐ và bị trừ 10 điểm GPLX.
• Xe máy: Phạt tiền từ 10.000.000 - 14.000.000 VNĐ và bị trừ 10 điểm GPLX.

Lưu ý: 

Việc nắm vững luật lệ giao thông và quan sát vạch kẻ đường giúp bạn tránh bị xử phạt và góp phần đảm bảo an toàn giao thông.

3. Hướng dẫn nhận biết và tuân thủ vạch kẻ đường khi lái xe

Hiểu và quan sát đúng vạch kẻ đường là kỹ năng cơ bản nhưng rất quan trọng khi tham gia giao thông. Việc tuân thủ đúng hiệu lệnh của vạch kẻ đường giúp người lái tham gia giao thông an toàn, đúng luật và tránh bị xử phạt do lỗi vô ý.

Cách quan sát và nhận diện vạch kẻ đường

• Phân biệt màu sắc:
  • Vạch màu trắng: Dùng để phân chia các làn xe giao thông cùng chiều, xác định hướng đi, điểm dừng, hoặc vị trí rẽ.
  • Vạch màu vàng: Dùng để phân chia các chiều xe giao thông ngược nhau hoặc phân tách làn đường riêng biệt.
• Nhận diện dạng nét:
  • Vạch liền: Thể hiện hiệu lệnh cấm vượt, cấm đè, không được phép cắt qua.
  • Vạch đứt: Cho phép chuyển làn, vượt hoặc nhập làn, nhưng phải đảm bảo an toàn và không có biển cấm vượt.
• Quan sát kết hợp với biển báo và đèn tín hiệu
  Trong trường hợp có vạch, biển báo và đèn cùng xuất hiện, thứ tự ưu tiên tuân thủ là:
  • Người điều khiển giao thông > Đèn tín hiệu > Biển báo > Vạch kẻ đường.
• Trong điều kiện ánh sáng yếu hoặc thời tiết xấu:
  • Hãy chú ý đến vạch phản quang hoặc đèn chiếu sáng hai bên đường.
  • Ở khu vực mưa to, sương mù, vạch có thể mờ — nên giảm tốc độ và giữ khoảng cách an toàn. 

Mẹo tránh lỗi vi phạm liên quan đến vạch kẻ đường

• Không vượt hoặc chuyển làn tại vạch liền: Đây là lỗi phổ biến nhất và dễ bị phạt. Khi thấy vạch liền chỉ được đi theo làn đường quy định, tuyệt đối không đổi hướng hoặc chuyển làn.
• Tránh cắt ngang vạch kênh hóa hoặc vùng cấm: Những khu vực có vạch “xương cá” thường được sơn tại đầu dải phân cách, nút giao hoặc khu vực nhập làn. Đây là vùng không dành cho xe lưu thông.
• Quan sát kỹ vạch chỉ dẫn hướng rẽ:
  • Khi vào nút giao, điều khiển phương tiện theo mũi tên chỉ hướng trên mặt đường.
  • Nếu vạch kẻ đường báo rẽ mà phương tiện vẫn đi thẳng sẽ bị xử phạt lỗi “không tuân thủ hiệu lệnh vạch kẻ đường”.
• Luôn bật xi-nhan khi chuyển làn hoặc rẽ   

Kinh nghiệm thực tế và lưu ý quan trọng

• Gắn camera hành trình: Camera hành trình là công cụ hỗ trợ và bảo vệ người lái xe, giúp ghi lại toàn bộ quá trình di chuyển. Thiết bị này giúp người lái kiểm tra lại lỗi phạt nguội hoặc các tình huống xảy ra khi tham gia giao thông để đối chiếu khi cần thiết.
• Cập nhật quy chuẩn mới:  Người lái nên theo dõi thông tin chính thức từ Bộ Giao thông vận tải để nắm bắt kịp thời các quy định mới.
• Chú ý quan sát: Ở những đoạn đường có dốc, khúc cua, hãy chú ý vạch kẻ đường (vạch đứt chuyển dần sang vạch liền). Đây là dấu hiệu cho biết chuẩn bị khu vực cấm vượt hoặc nguy hiểm.

4. Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Vạch liền khác vạch đứt như thế nào?

• Vạch liền: Là vạch thể hiện hiệu lệnh cấm vượt, cấm đè, cấm chuyển làn, người lái phải đi đúng phần đường hoặc làn đường của mình.
• Vạch đứt: Cho phép chuyển làn, vượt hoặc cắt qua khi đảm bảo an toàn.

Xe có được đè vạch liền khi đường đông không?

Không. Dù đường đông hay vắng, vạch liền vẫn có hiệu lực cấm tuyệt đối.

Người điều khiển ô tô, xe máy đè lên hoặc vượt qua vạch liền đều bị xem là vi phạm quy định giao thông.

Vạch 4.1 có được vượt qua không?

Không. Vạch 4.1 là vạch kênh hóa dòng xe, thường có hình xương cá dùng để phân tách khu vực không cho phương tiện di chuyển.
Xe đi, dừng hoặc quay đầu trong vùng này là vi phạm, trừ xe ưu tiên đang làm nhiệm vụ khẩn cấp.

Làm sao để không bị phạt vì lỗi vạch kẻ đường?

• Quan sát kỹ vạch trước khi chuyển làn: Đặc biệt tại khu vực giao nhau, cầu vượt, hoặc nơi có vạch liền ẩn dưới bóng râm.
• Không chạy quá sát xe phía trước: Dễ che khuất vạch và dẫn đến vô ý đè vạch.
• Ghi hình hành trình: Camera hành trình giúp người lái ghi lại hành trình, hỗ trợ kiểm tra lỗi phạt nguội và đối chiếu các tình huống giao thông khi cần.

Kết luận

Vạch kẻ đường không chỉ là những vạch sơn trên mặt đường, mà là “ngôn ngữ an toàn” hướng dẫn người tham gia giao thông di chuyển đúng hướng, đúng phần đường và hạn chế rủi ro va chạm. Việc hiểu và tuân thủ đúng quy định không chỉ giúp người lái tránh vi phạm và bị xử phạt, mà còn thể hiện ý thức văn minh, tôn trọng luật giao thông.

Trong bối cảnh giao thông ngày càng phức tạp, mỗi tài xế cần tự trang bị kiến thức cơ bản này để bảo vệ bản thân, hành khách và những người xung quanh. 

----------------------------

Công ty TNHH Daehan Motors được thành lập vào năm 2015, là doanh nghiệp chuyên sản xuất, lắp ráp và cung ứng các dòng xe thương mại thương hiệu TERACO, trong đó chủ yếu là xe tải nhẹ và xe tải VAN, với nguồn vốn đầu tư từ Hàn Quốc.